به گزارش خبرگزاری حوزه،حجت الاسلام حامد مهدوی یکتا دبیر علمی این نشست در ابتدا ضمن ارائه گزارشی از فعالیت های مرکز تحقیقات اسلامی مجلس بیان داشت: کارگروه هنر مرکز تحقیقات مجلس شورای اسلامی متشکل از خبرگان و اندیشمندان هنر در حوزه علمی و مدیریتی، در طی جلسات منظم هفتگی در طی شش ماه پایانی سال ۱۴۰۰، به بخش هنر برنامه هفتم توجه و به خلأهای قانونی در سه موضوع اصلی و پر دغدغه «اقتصاد هنر»، «آموزش هنر» و «تربیت ذوق هنری» پرداخت.

آشفتگی وضعیت هنر در حوزه سیاستگذاری و قانونگذاری

حجت الاسلام مهدوی یکتا اظهار داشت: وضعیت هنر در ایران بی برنامه و در حوزه سیاستگذاری و قانونگذاری، همواره با نگاهی دست دومی و حاشیه‌ای دیده شده است؛ تا آنجا که مجلس شورای اسلامی هیچ قانون جامعی در مورد هنر ندارد.

وی ادامه داد: کل مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، در موضوع هنر حدود هفتاد صفحه است که شصت صفحه آن مصوبات موسسات هنری دولتی است. با توجه به کنکاش و مرور پژوهشگانه در کارگروه هنر مرکز تحقیقات مجلس شورای اسلامی، هنر (به عنوان یک امر مستقل و دارای هویت ارزشمند و تأثیرگذار) دیده نشده است. لذا با توجه به استقبال بیش از پیش نسل نو و عموم مردم به مقوله هنر و استفاده از مضامین هنری در رسانه ها و... لازم است هر چه سریعتر در حوزه قانونگذاری و سیاستگذاریهای بالا دستی، نسبت به هنر و هنرمند تصحیح نگرش صورت گیرد.

وی افزود: در سال‌های بعد از انقلاب، همواره کلمه هنر در کنار فرهنگ ذکر گردیده و این باعث شد تا هنر، با نگاهی ضمیمه‌ای و در کنار فرهنگ بررسی شود و نه به صورت مستقل و دارای هویتی ارزشمند. نمونه بارز آن برنامههای توسعه یکم تا ششم است. متأسفانه در برنامههای ششگانه توسعه مشخصا به هنر و مسائل آن پرداخته نشده است. درست است که هنر ذیل فرهنگ نام برده میشود، اما لازم است هویتی استقلالی نیز برای هنر قائل شد و به این زبان بسیار مهم و ارزشمند به صورت مجزا، نه آمیخته با فرهنگ توجه گردد.

هنر یکی از مسیرهای مهم رشد و توسعه اقتصادی است

در ادامه حجت الاسلام ابراهیم بازرگانی رئیس کارگروه هنر مرکز تحقیقات اسلامی مجلس به ارائه پیشنهادات مرکز در این زمینه پرداخت و نقدهایی را متوجه برنامه هفتم کرد.

وی گفت: هنر یکی از مسیرهای مهم رشد و توسعه اقتصادی است، تحقیقات نشان داده است کشورهای در حال توسعه هنوز نتوانسته‌اند در زمینه اقتصاد هنر رشد قابل توجهی داشته باشند، این امر ممکن است از گونه‌مسائل سیاسی، بحران‌های اقتصادی، نبود زیرساخت فرهنگی ناشی شود. به هر روی ضرورت برنامه‌ریزی جهت وارد کردن هنر در مقوله توسعه انکار ناشدنی است. از این‌رو برای «ارتقای فرهنگی و تعالی در عرصه هنر، توسعه پایدار و شکوفایی ظرفیت‌های هنری کشور» لازم است دولت در سه جنبه مهم اقتصاد هنر، آموزش هنر و تربیت ذوق هنری گام بردارد.

نگاهی به پیشنهادات مرکز تحقیقات اسلامی مجلس در بعد هنر

اقتصاد هنر

حجت الاسلام بازرگانی با اشاره به پیشنهادات مرکز تحقیقات اسلامی مجلس در بخش اقتصاد هنر گفت: پیشنهاد مرکز این است که به منظور تقویت چرخه اقتصادی کشور و رشد و توسعه صنایع هنربنیاد (صنایع خلّاق) وزارت صنعت و معدن موظف شود با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و نیز وزارت‌خانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی و میراث فرهنگی-گردشگری و صنایع دستی، پارک‌های صنایع خلاق و شرکت‌های خلاق و نوآور تاسیس و با اعطای تسهیلات ارزان قیمت و گسترش صندوق‌های خطرپذیر از آنها حمایت کند تا زمینه‌ی خوداتکایی و خودکفایی صنایع خلاق فرهنگی-هنری را ایجاد شده، نیز شرایط تسهیل عرضه‌ی تولیدات هنری در مجامع بین المللی و بازارهای جهانی را فراهم گردد.

وی ادامه داد: آیین‌نامه اجرایی این ماده بایست ظرف سه ماه پس از ابلاغ برنامه، توسط وزارت صنعت و معدن تهیه شده به تصویب هیئت وزیران برسد.

حجت الاسلام بازرگانی بیان داشت: مناسب دانستیم به منظور رونق و رشد تولید آثار هنری، وزارت خارجه با همکاری وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت میراث فرهنگی-صنایع دستی و گردشگری دستورالعمل زمینه‌سازی دستیابی هنرمندان به بازارهای جهانی (با تأکید بر بازارهای جهان اسلام) را تا ظرف شش ماه اول برنامه ارائه و به تصویب هیئت دولت برسانند.

رئیس کارگروه هنر مرکز تحقیقات اسلامی مجلس بیان داشت: به منظور ایجاد امنیت اقتصادی در رشد و توسعه تولیدات هنری، وزارت دادگستری از سال اول برنامه هفتم توسعه، تمهیدات لازم را در خصوص اجرای قانون حمایت از حقوق مصنفین و مولفین بخش‌های مرتبط اجرایی کشور مهیا کند.

جنبه آموزش هنری

حجت الاسلام بازرگانی با اشاره به پیشنهادات مرکز تحقیقات اسلامی مجلس در بخش آموزش هنری یادآورشد: پیشنهاد مرکز این است که به منظور تحقق کامل مؤلفه‌های هنر و زیبایی و رسوخ آن در روح و جان دانش‌آموزان کشور که سرمایه‌های آینده انقلاب اسلامی به شمار می‌آیند، آموزش و پرورش تمهیدات لازم را نهایتاً تا سال سوم برنامه جهت تغییر آموزش هنر از «فن‌بنیاد (تکنیک محور)» به «جامع‌نگر (دیسیپلین محور)» در دوره‌های تحصیلات ابتدایی و متوسطه طراحی و اجرا نماید.

وی یادآورشد: وزارت آموزش و پرورش در راستای عمل به ماده ۳ و به منظور تحت پوشش قرارگرفتن جمعیت بیشتری از داوطلبان، هنرستانهای تخصصی و عمومی هنر را در شهرهای فاقد هنرستان راه‌اندازی کند و هنرستانهای موجود را به صورت کمی و کیفی، در مرکز استان و شهرستانها توسعه دهد.

رئیس کارگروه هنر مرکز تحقیقات اسلامی مجلس ادامه داد: به منظور پایش عمق هنرورزی در سطح کشور، درک میزان گستره سرزمینی گونه‌های هنر در سطح کشور و سطح پایداری فرهنگ عمومی از گذشته تا امروز، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری مرکز آمار ایران و نظارت «مرکز رصد، برنامه‌ریزی و ارزیابی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی» و نیز دخیل کردن همه دستگاه‌های مربوطه طرح آمایش سرزمینی هنر را در دو سال اول برنامه اجرا و نتایج آن را در اختیار وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت میراث –صنایع دستی و گردشگری، وزارت آموزش و پرورش، وزارت خارجه و وزارت کشور قرار دهد.

آموزش عالی؛

حجت الاسلام بازرگانی با اشاره به پیشنهادات مرکز تحقیقات اسلامی مجلس در بخش آموزش عالی ادامه داد: پیشنهاد مرکز این است که به منظور ایجاد چرخه آموزش، پژوهش، تولید و بازارسازی آثار هنری وزارت علوم تحقیقات و فن‌آوری، مبتنی بر طرح آمایش سرزمینی هنر تا شش ماه پس ابلاغ نتایج آمایش، «قطب‌های هنری» را در برنامه مطالعه قرار دهد و نهایتا یک سال پس از ابلاغ آمایش سرزمینی، برنامه‌های لازم را جهت راه‌اندازی قطب‌ها در دستور کار قرار دهد.

وی بیان داشت: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دستورالعمل تغییر «آموزش عالی هنر» را از سیستم نظری‌محور صرف به سیستم عملی‌محور در سال اول برنامه، طراحی، در سال دوم و سوم به صورت آزمایشی اجرا نماید. سپس با بررسی نقاط ضعف و رفع آنها، از سال پنجم برنامه به مرحله کامل اجرا در سطح کشور درآورد.

حجت الاسلام بازرگانی گفت: به منظور ارج نهادن و تعالی جایگاه خلق اثر هنری و صیانت از مقام رفیع خالقان آثار هنری، وزارت علوم، تحقیقات و فناری جهت گزینش و استخدام اعضای هیئت علمی، نشان درجه یک هنری را در نظام گزینش و جذب هنرمندان هم‌ردیف مدرک دکتری قرار دهد.

وی ادامه داد: به منظور حمایت از هنروران و هنرمندان و رفع دغدغه¬های معیشتی ایشان، دولت درجه‌های سه‌گانه هنری را جهت استخدام در ادارات مرتبط با رشته‌های هنری و آموزشگاه‌های زیرمجموعه دولت جزو مدارک مورد قبول برای استخدام قرار گیرد، و نیز جهت تحقّق ماده فوق سازمان ادارای و استخدامی کل کشور ظرف شش ماه اول برنامه هفتم توسعه آیین نامه استخدامی اعضای هیئت علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را مطابق ماده های ۷ و ۸ برنامه، تغییر و به تصویب مراجع ذیصلاح برساند.

رئیس کارگروه هنر مرکز تحقیقات اسلامی مجلس گفت: پیشنهاد دیگر مرکز تحقیقات اسلامی مجلس این است وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای فرآیند «ارتقاء» و «ترفیع» اساتید هنر، تولیدات هنری را پس از تعیین درجه و اعتبار جزو فعالیّت‌های مورد قبول جهت ارتقا یا ترفیع قرار دهد، نیز این وزارتخانه تا ظرف چهارماه اول برنامه هفتم توسعه آیین نامه ارتقا و ترفیع اعضای هیئت علمی را متناسب با ماده ۹ تغییر و به سازمانها و دانشگاه های متبوع ابلاغ نماید.

وی ادامه داد: به منظور گسترش اقبال جوانان و نوجوانان به فعالیت هنری و نیاز جامعه به هنرورزی و تخاطب با هنر، نیز حمایت از آموزش‌های آزاد هنری و ارتقاء سطح کیفی آموزش‌ها، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بایست نظام رتبه‌بندی آموزشگاه‌ها را در سال اول برنامه هفتم توسعه، طراحی و از سال دوم به مرحله اجرا برساند.

تربیت ذوق هنری

وی با اشاره به پیشنهادات مرکز در زمینه تربیت ذوق هنری بیان داشت: با توجّه به اینکه سهم فرهنگ از بودجه عمومی در کشورهای توسعه یافته بالغ بر ۷ درصد از کل بودجه است به منظور ارتقای فرهنگ و تربیت ذوق زیباشناختی عموم مردم دولت، سهم فعلی را بودجه را در طول پنج سال به ۷ درصد ارتقا دهد.به منظور پرورش درک موضوعــات و افعــالِ دارای زیبایــی مادی یــا معنوی، توان خلق آثــار هنری و قدردانــی از آثار و ارزش¬های هنری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، مشوق‌های لازم و حمایت‌های مالی و معنوی لازم را برای بازدید از موزه‌ها، مکان‌های تاریخی-هنری و گالری‌ها فراهم آورد.

حجت الاسلام بازرگانی اظهار داشت: وزارت کشور بر پایه آمایش سرزمینی هنر، شهرداری‌ها را مکلف کند فضاسازی شهری را با همکاری وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری سامان بخشند و همه بخش‌های توسعه فضای شهری اعم از طراحی و اجرا را بر پایه الگوی هنر ایرانی-اسلامی اجرا نماید.

وی تصریج کرد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری وزارت کشور و بر پایه طرح آمایش سرزمینی جهت رونق‌بخشی و ترویج آثار هنری، گذرگاه‌های فرهنگی ایجاد نماید و کرسی‌های اجرای هنری را در سطح شهر و برای همه سطوح هنرمندان فراهم آورد.

*در برنامه هفتم پیشنهادی دولت، به بحث اقتصاد فرهنگ و صنایع خلاق پرداخته نشده است.

حجت الاسلام حامد براتی که به عنوان ناقد در این نشست حضور داشت، به بررسی شش برنامه قبلی و مقایسه آنها با برنامه هفتم پرداخت.

وی گفت: در برنامه اول، سه جا در این سند به بخش هنر ذیل بحث فرهنگی و هنری پرداخته شد که شامل تاسیس مراکز فرهنگی و هنری، واریز بودجه حاصل از فعالیت‌های این‌ها به خزانه دولت و افزایش سهم اعتبارات فرهنگی و هنری در کل بودجه دولت از یک و چهار دهم درصد به یک و نه دهم درصد در پایان برنامه بود.

وی ادامه داد: در برنامه دوم ۱۲ بار واژه هنر استفاده شده و به ارتقاء سطح علمی و کارایی برنامه‌های فرهنگی و هنری اشاره شد و اینکه دولت برای مراکز غیردولتی هم تسهیلاتی برای سود متعارف مثل بخشودگی های مالیاتی فراهم کند.

حجت الاسلام براتی اظهار داشت: در قانون برنامه سوم ۲۵ بار واژه هنر به کار رفت، در این سند برای اولین بار فصلی به نام فرهنگ و هنر، ارتباطات جمعی و تربیت بدنی اضافه شده و نه تنها به بحث عدالت اجتماعی برای بهره‌مندی از فضاهای هنری اشاره می‌شه به عدالت اجتماعی برای دسترسی به خدمات و تولیدات هنری هم اشاره شد.

وی همچنین تاکید بر واگذاری مراکز هنری به اشخاص حقیقی، بهره‌گیری از انواع هنرها برای اثربخشی فعالیت‌های دینی و تعمیق آنها، انحصار حق کپی رایت در آثار هنری برای صاحب اثر و تعریف فعالیت‌های هنری مشترک بین مسجد و مدرسه نیز در این برنامه مورد اشاره قرار گرفت.

براتی تصریح کرد: در برنامه چهارم ۳۴ بار واژه هنر یا هنری استفاده و بخشی به نام صیانت از هویت و فرهنگ اسلامی ایرانی اضافه شده است، در این سند

اولین بار به بازارهای جهانی فرهنگ و هنر توجه شده و دولت مکلف به ایجاد بستر مناسب مثل اصلاح قوانین یا حمایت برای ورود به این بازارها شده بود.

وی گفت: برنامه ۵ ساله پنجم بدون واژگان اقتصادی اجتماعی و فرهنگی در عنوان آن تصویب شده و ۱۲ بار واژه هنر یا هنری به کار رفته بود، کارکردهای فرهنگی و هنری مساجد دوباره مورد توجه قرار گرفته و صنایع دستی هم چند بار در کنار محصولات فرهنگی هنری مورد توجه قرار گرفت، در برنامه ششم نیز دوباره واژه‌های اقتصادی اجتماعی و فرهنگی به عنوان برنامه بازگشت و ۱۹ بار واژه هنر یا هنری به کار رفت. در این برنامه اولین بار واژه هنر فاخر استفاده شده و دوباره به ظرفیت هنر در تعاملات بین‌المللی اشاره شد، در این برنامه به امنیت شغلی و بیمه بیکاری هنرمندان تاکید و بحث استفاده از صنایع دستی و حمایت از آنها به صورت خیلی جدی‌تر برای اولین بار در این سند دیده شد و حتی ایجاد شهرهای جهانی صنایع دستی توسط دولت مورد اشاره قرار گرفت و دولت به تهیه پیوست تخصصی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای همه طرح‌های توسعه ای بزرگ و مهم الزامی شد.

وی ادامه داد: اقتصاد هنر نیاز به حمایت‌های مالی مستقیم نداره در وضع مطلوب خودش آموزش‌های صحیح حمایت‌های قانونی صحیح انجام بشه خودش می‌تواند اقتصاد کشور را هم کمک کند.

کمی درصد بودجه فرهنگی که ذیل آن یکی از بخش‌های آن در کنار ورزشی فرهنگی دینی و گردشگری و غیره، هنر هست کمتر از ۳ درصد بوده و هست و این در حالی هست که معمولاً در زمان تخصیص بودجه از اولین جایی که زده میشه بودجه‌های فرهنگی هست . به عنوان نمونه سال گذشته از ۴۵۰۰ میلیارد تومان بودجه مقابله با آسیب‌های اجتماعی نزدیک به صفر تومان محقق شد.

بودجه ویژه فرهنگ و هنر نیم درصد هست در کل بودجه عمومی. پاشنه آشیل همه این سندها عدم نظارت و التزام بر اجرا هست توسط دولت ها بخاطر کم بودن بودجه و تعدد ساختاری، و عدم مدیریت بودجه موجود، رو آوردیم به جشنواره ها و رویدادهای هنری.

وی گفت: در سند توسعه هفتم نسخه اول حدود شش بار به واژه هنر اشاره شده و این واژه از عناوین به طور کلی حذف شده است.

*دیپلماسی فرهنگی با محوریت هنر نقطه مغفول برنامه هفتم است

حجت الاسلام براتی خاطرنشان کرد: حمایت از صندوق اعتباری هنر و بحث پیوند سه نهاد مدرسه مسجد و خانواده، اشاره به صنایع، توجه بسیار جدی‌تر به صنایع

وی گفت: دیپلماسی فرهنگی با محوریت هنر نقطه مغفول این برنامه می باشد، کشور چین در کنار قدرت سخت و قدرت اقتصادی قدرت نرم رو در برابر تهاجم فرهنگی آمریکا ژاپن و کره جنوبی تقویت کرد و بودجه فرهنگی خودش را به بالای ۶ درصد رساند گاهی یک گروه یا اثر موسیقی یا سینمایی و هنری به مانند یک سلاح قدرتمند نظامی و بلکه موثرتر عمل می‌کند.

وی ادامه داد: قدرت هوشمند که استراتژی آمریکا برای حفظ هژمونی و اقتدار جهانی خودش هست ترکیبی هست قدرت سخت و قدرت نرم هست ما داریم درباره سند توسعه یک کشور صحبت می‌کنیم.

وی با طرح این سوال که سیاست اصلی ما در مقوله هنر تهاجمی است یا تدافعی، گفت: در نگاه بسیاری از سند نویسان، کشور ما هنر به عنوان یک امر تفننی و برای پر کردن اوقات فراغت نگاه می‌شود و جدی گرفته نمی‌شود.

وی اظهار داشت: بحث پیوند وثیق و وجیه صنعت هنر و صنعت توریسم بسیار مهم است. چه کسانی قرار است اینها را با هم مرتبط کند؟ وزارت ارشاد یا وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی؟ یا فرهنگستان هنر یا شبکه نمایش خانگی یا صدا و سیما. همچنین لازم است سیاست‌های اتحادیه اروپا در جذب هنرمندان بررسی شود. چرا برای رویدادهای هنری به هنرمندان آسان‌تر می‌گیرند برای ویزا دادن. برخی از آنها اصلاً لازم نیست خان‌های اخذ ویزا رو طی کنند و هزینه‌ای که برای پیدا کردن آنها می‌کنند حتی درجه‌های ۲ و ۳ آنها را برای چیست؟

وی گفت: در سال ۲۰۱۷ بنا به آمار، سهم فرهنگ و هنر و تفریح در سبد هزینه‌های خانواده‌های ایرانی حدود ۲.۵ درصد است در حالی که در خانواده‌های اروپایی حدود ۸ درصد هست.

حجت الاسلام حامد مهدوی یکتا دبیر کارگروه هنر مرکز تحقیقات اسلامی مجلس و دبیر علمی این نشست نیر گفت: کشور ایران به لحاظ وضعیت مؤلفههای اقتصاد فرهنگ، نه تنها در مقایسه با استانداردهای جهانی، بلکه در مقایسه با کشورهای سند چشمانداز نیز از موقعیت مناسبی برخوردار نیست و علت این امر را باید در فرایند خط مشی گذاری عمومی جستجو نمود.

او ادامه داد: باوجود تاکید مقام معظم رهبری مبنی بر رشد شرکت های دانش بینان و صنایع خلاق در کشور و اهمیت بالای اقتصاد فرهنگ، در برنامه هفتم پیشنهادی دولت، هیچ کجا به بحث اقتصاد فرهنگ و صنایع خلاق پرداخته نشده است.

وی اظهار داشت: کل مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، در موضوع هنر حدود هفتاد صفحه است که شصت صفحه آن مصوبات موسسات هنری دولتی است. با توجه به کنکاش و مرور پژوهشگرانه در کارگروه هنر مرکز تحقیقات مجلس شورای اسلامی، هنر (به عنوان یک امر مستقل و دارای هویت ارزشمند و تأثیر گذار) دیده نشده است. لذا با توجه به استقبال بیش از پیش نسل نو و عموم مردم به مقوله هنر و استفاده از مضامین هنری در رسانه ها و... لازم است هر چه سریعتر در حوزه قانونگذاری و سیاستگذاریهای بالا دستی، نسبت به هنر و هنرمند تصحیح نگرش صورت گیرد.